Viyolonsel

[Dostyurdu]

Viyolonsel ya da çello, keman ailesinden dört telli ve bas sesli bir çalgıdır.

16. yüzyılda ilk örnekleri Fransa'da ortaya çıkan bu çalgının şekli kadın vücudunu andırır. Gövdenin ön kısmı ladin agaci, arka kısmı, kenarlar ve boyun kısmı akçaağaç, kulaklar ve tuşe abanozdan yapılır. Ön tabla tellerin verdiği basınçtan çökmesin diye bir can direği ile iç kısımdan desteklenir. Viyoladan tam bir sekizli aşağı akort edilir. Toplam uzunluğu 1.55-1.56 cm. arasında değişir; eni 76 cm.'dir. arşe gülağacı kıllar ise at kuyruğundan yapılır. sesin çıkabilmesi için kıllara reçine sürmek gerekir. alttuşe ve kulaklarda armut ağacı kullanılabilir. Başlangıçta beş telli olarak yapılan bu çalgı, önceleri orkestrada bas sesleri desteklemek için kullanılmıştır. Tek başına belirgin bir çalgı olarak ortaya çıkması ise 18, yüzyılda olmuştur. Viyolonsel "insan sesine en yakın" ses çıkaran müzik âletidir.

Çello için bach'ın 6 süiti; beethoven, brahms, vivaldi, rachmaninoff, chopin ve debussy'nin sonatları; dvorak, haydn, elgar, monn, schumann, saint-saens, lalo, shostakovich,c.p.e bach, j.c. bach, vivaldi, tartini, boccherini gibi bestecilerin konçertoları; çaykovski'nin rokoko çeşitlemeleri, schubert'in arpeggione'si, prokofiev'in senfonik konçertantı, faure'nin elegie'si, popper'in macar rapsodisi, bloch'un schlomo'su ve bir çok çağdaş eser yazılmıştır. atası viola da gamba'dır ve yapısı çellodan daha farklıdır. gamba'da bağırsak tel kullanılır.gamba için marin marais'in eserleri ve bach'ın 3 sonatı anılmalıdır. çello için yazılmış eserler fa anahtarından yazılır. ama eser tizleştikçe 4. çizgi do anahtarı ve sol anahtarı kullanılır. çocuklar için çeyrek ya da yarım sazlar vardır. öğrenci büyüdükçe tam çelloya geçilir. barok dönemde sadece basso continuo olarak çembaloyla birlikte çalıyordu ama 18. yy'ın sonlarına doğru viyolonsel gambanın yerini almıştır. dünyaca ünlü en önemli bazı çellistler mstislav rostropovich, pierre fournier, leonard rose, pablo casals, mischa maisky, jacqueline du pre, andre navarra, janos starker, paul tortelier, yo yo-ma, alfredo piatti, truls mork, ofra harnoy, gregor piatigorsky, luigi boccherini, anner bylsma, david popper, julius klengel, alexander rudin gibi isimlerdir.

Bu çalgının atası 'Viola da gamba' adı verilen perdeli bir çalgıdır. Viyolonsel, Keman, viyola ve kontrbas ile aynı ailedendir. Keman ile viyolonselin şekilleri büyük oranda birbirini andırsa da boyutları çok farklıdır. Karşıdan bakıldığında gövdesinin orta bölümünde bulunan ve el yazısı ile 'f' harfini andıran 2 ses deliği vardır. Yayın tellere teması ile titreşen tellerden çıkan ses, gövdenin içindeki havayı titreştirerek bu deliklerden geri döner.